09:21:00
Ngày 22 tháng 8 nhuần, năm Quý Sửu (1433) đức Thái tổ Cao hoàng đế, húy Lê Lợi mất, sau mười năm kháng chiến thắng lợi và 6 năm cai trị đất nước, xây nền đắp móng cho quốc gia Đại Việt thái bình thịnh trị. Văn bia Vĩnh Lăng, triều đình nhà Lê giao Nguyễn Trãi soạn ngày 23 tháng 10 cùng năm, đoạn đầu nói về nguồn gốc Lê Thái tổ :
Tằng tổ (cố) ngài húy là Hối, người phủ Thanh Hóa. Một hôm (cụ Hối) đi chơi qua Lam Sơn, thấy đàn chim bay liệng vòng quanh dưới núi Lam Sơn, giống như đám người tụ họp. Ngài nói rằng: "Đây là chỗ đất tốt", nhân dời nhà đến ở tại đó. Được 3 năm trở nên giàu có, con cháu ngày thêm đông, tôi tớ ngày thêm nhiều, sau này dựng nước mở đất, thực bởi nền móng ở chốn này. Từ đó, đời đời cầm đầu một phương.
"Tổ phụ (ông) nhà vua húy là Sanh (thường đọc là Đinh), nối dõi nghiệp nhà, theo chí người trước, gia thuộc tới hơn nghìn người.
" Tổ mẫu (bà) của nhà vua họ Nguyễn, tính hiền hậu, sinh được 2 con, đầu là Tòng, thứ là Khoáng, tức là thân phụ của nhà vua. Người có tính hòa thuận hiền từ, thích làm việc thiện, hậu đãi khách, coi dân các làng lân cận như trong một nhà, vì thế ai cũng cảm ơn mến nghĩa.
"Thân mẫu (mẹ) nhà vua họ Trịnh, húy là Thương, chăm lo đạo vợ, hòa thuận buồng the, cửa nhà này càng thịnh vượng. Bà sinh ba con trai: Trưởng là Học, giữa là Trừ, nhà vua là út.
" Người con trưởng nối nghiệp ông cha, không may mất sớm.
"Nhà vua vâng mệnh ông cha, rất mực cẩn thận, tuy gặp buổi loạn to mà chí càng thêm vững. Giấu mình ở núi Lam Sơn, làm nghề cày cấy. Vì căm giận bọn cường tặc tàn ngược nên càng chuyên tâm nghiên cứu sách thao lược và dốc hết của nhà để hậu đãi tân khách..." (1)
Có lẽ trên đây là tài liệu sớm nhất và chính xác nhất chép về Lê Thái tổ, cho nên về sau, Đại Việt sử ký toàn thư, Đại Việt thông sử (Lê Quý Đôn) v.v... đều phải dựa vào những tư liệu ấy là chính. Đến bộ sử đồ sộ với nhiều khảo đính công phu Việt sử thông giám cương mục căn bản cũng chỉ dựa theo tài liệu cũ.
Nói cho đúng, các sách sử có bổ sung thêm một chi thiết: Cụ Lê Hối nguyên ở thôn Như áng (phía tây núi Lam) một hôm đi chơi qua Lam Sơn thấy đàn chim bay lượn... Rất tiếc, thôn Như áng chỉ là một địa danh, không cung cấp được gì thêm về dòng họ của Lê Hối.
Lê triều ngọc phả là tập hợp phả ký được biên soạn dưới triều Lê Hiển tông (1740 -1786), có bài "Ngự chế ngọc phả ký" (tựa) của Lê Hiển tông, ghi ngày Đông chí, tháng 11 năm Cảnh Hưng thứ 41 (1780). Nhà vua nói rõ lý do biên soạn lại ngọc phả:
"Trẫm kế nối chính thống các đời trước, công tích các đời chưa từng một ngày nào quên, vẫn thường xem đọc những tập phả hệ đã có. Gần đây đọc những ghi chép cũ của các bậc hương thân, tham khảo với nguyên cảo để ở đầu giường, gồm cả những bản riêng, thấy có những sai khác, bèn thường sai các gia thần khảo cứu, hiệu chỉnh, biên tập, sao cho được toàn bích để ơn đức cao dày của các bậc tổ triệu tông bồi, cơ nghiệp to tát của các bậc thần truyền thánh kế ngày càng được sáng tỏ mãi mãi..."
Cuối tập Lê triều ngọc phả lại có bài "Bạt" của nhóm biên soạn vâng sắc chỉ vua Lê Hiển tông
"Kính nghĩ: Hoàng đế bệ hạ kế nối cơ nghiệp, kính theo nếp trước, nơi ngự án thường vẫn có sách Quốc phả, lại thường tập hợp các sách dã sử để tham khảo rồi ủy thác cho bề tôi sửa chữa, biên soạn..." Dưới bài "Bạt" ghi "ngày 28 tháng Mạnh Xuân (tháng giêng) năm Cảnh Hưng thứ 45" (1974) và danh sách những người tham gia việc biên soạn:
Hương Lĩnh bá, thần là Nguyễn Hài phụng biên tập,
Lương Sơn bá, thần là Đặng Trọng Viên phụng khảo hiệu,
Dương Thái bá, thần là Phạm Nguyễn Doãn phụng đính bổ,
Tham Nghĩa (?) thần là Nguyễn Huyền phụng tu soạn. (2)
Nội dung Ngọc phả so với chính sử, chỉ khác ở chỗ có rất nhiều truyền thuyết, huyền thoại nhằm đề cao hoàng đế Lê Lợi.
Về nguồn gốc dòng họ Lê Lợi, phả ký cũng không cho biết gì thêm.
Năm 2001, Nhà xuất bản Đà Nẵng phát hành cuốn sách "Nhân vật họ Lê trong lịch sử Việt Nam" của Phạm Ngô Minh - Lê Duy Anh, có một đoạn rất đáng chú ý:
"Từ đời Lê Đại hành hoàng đế Lê Hoàn truyền nối nhiều đời, đến cụ Lê Thứ (hay Thú - còn có tên Lê Mỗi).
"Cụ tổ Lê Thứ (Lê Mỗi) sinh ra cụ Lê Hối
"Cụ cố Lê Hối sinh ra cụ nội Lê Đinh (hay Thinh)
"Cụ Lê Đinh (Thinh) sinh là Lê Tòng và Lê Khoáng.
"Cụ Lê Khoáng sinh ra 6 người con: Ba trai, ba gái.
Ba người con trai:
1 - Lê Học (2 con trai : Lê Học và Lê Phước An)
2 - Lê Trừ (3 con trai: Lê Khôi, Lê Khương (tổ vua Lê Anh tông thời Lê Trung hưng), Lê Khiêm. Theo gia phả dòng họ Lê Tư Tề (bị trất ngôi) còn có người con thứ là Lê Đạo.
3 - Lê Lợi: (2 con trai là Tư Tề và Nguyên Long và 2 con gái là Liễu Hạnh công chúa và Trang tử công chúa)
"Và ba người công chúa: Ngọc Tá, Ngọc Vinh, Ngọc Tiên..."
Như vậy, qua tài liệu trên, chúng ta được biết thêm 2 điều quan trọng:
a - Triệu tổ của dòng họ Lê Lợi là Lê Thứ tức Mỗi. Cụ Thứ sinh ra cụ Hối. Vốn ở thôn Như áng, đến đời cụ Hối mới chuyển đến Lam Sơn. Nhưng tại sao các sử sách phổ biến chỉ chép từ cụ Lê Hối? Chắc sinh thời, Lê Lợi phải biết cụ Lê Thứ, vì cụ này đến Lê Lợi chỉ mới đời thứ 5. Thời xưa, các cụ kết hôn rất sớm thường dưới 18 tuổi, nên đẻ con cũng rất sớm, cho nên trong xã hội không hiếm gia đình "ngũ đại đồng đường" (năm đời cùng chung sống) gia đình "Tứ đại đồng đường " (bốn đời cùng chung sống) thì tương đối phổ biến. Tổ tiên Lê Lợi đều làm nghề sư công (ông thầy) có chữ nghĩa, không thể không ghi chép về dòng họ mình. Bản thân Lê Lợi cũng không thể không biết về nguồn gốc, lai lịch tổ tiên mình. Nhưng ông không nói vì không muốn nói hoặc không cần nói hay không cho phép nói về quãng thời gian trước Lam Sơn, cho nên từ Lam Sơn thực lục soạn lúc ông đang trị vì, đến Văn bia Vĩnh Lăng, tiếp theo là nhiều sử sách mang tính chính thống đều chép giống nhau. Điều ghi chép trên cho biết thêm rằng trên cụ Lê Hối là cụ Lê Thứ và chính cụ Thứ là Triệu tổ, còn cụ Hối là tằng tổ, do căn cứ vào nguồn tài liệu khác; những gia phả của các chi phái hoàng tộc nhà Hậu Lê được lưu giữ ở tỉnh Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng, vùng trung tâm của xứ Thuận Quảng xưa.
Năm 1470, Lê Thánh tông tiến quân vào phía nam trấn áp người Chiêm quấy rối biên thùy, đổi đặt xứ Thuận Quảng làm thừa tuyên Quảng Nam. Khi đạo quân rút về miền Bắc, nhà vua để lại một số tướng lĩnh, văn chức làm nhiệm vụ cái quản miền đất mới, ổn định, giúp dân khai hoang phục hóa, trong đó có những hoàng thân quốc thích sau này là khởi tổ của những chi phái nổi tiếng như Lê Tấn Triều, Lê Tấn Trung, con trai vua Lê Thái tông và bà Ngô Thị Ngọc Xuân tức Thung (chị ruột Ngô Thị Ngọc Dao đẻ ra Lê Thánh tông). Các chi phái họ Lê ở Quảng Nam hiện còn truyền lại nhiều gia phả, như Hoàng Lê ngọc phả, gia phả dòng Tư Tề (con trưởng Lê Lợi), gia phả dòng Lê Khiêm, v.v... Nói chung các gia phả đều ghi rõ nguồn gốc, thế thứ, có gia phả ghi chép ngay từ thời mới định cư (1471) như phả tịch của Cao thượng tổ Lê Hoành, sao lại năm 1907, đời vua Duy Tân, chép rất cụ thể con cháu ông tới 14 người đều trở thành tiền hiền ở Quảng Nam, Quảng Ngãi. Căn cứ gia phả và sự thờ tự ở nhà thờ đại tôn họ Lê, chúng ta có thể tin cụ Lê Thứ chính là Triệu tổ, tức vị tổ đời thứ năm của Lê Thái tổ. Vị tổ này chỉ được thờ ở từ đường riêng của dòng tộc họ Lê, không được thờ ở nhà Thái miếu Đông Kinh và Lam Kinh, nên sử sách không ghi chép (Vì Lê Thái tổ chỉ truy phong đến tổ ba đời).
Vậy, trên cụ Lê Thứ là những ai?
Các tài liệu gia phả của các chi phái Lê hoàng tộc ở Quảng Nam - Đà Nẵng chỉ cho biết đại lược: Lê Hoàn sinh hơn 10 con trai, một người con thứ tư Lê Long Mang trấn trị đất Thanh Hóa, truyền nối nhiều đời sinh ra Lê Thứ. Tại tổ đình Lê tộc, xây dựng phía nam Sơn Trà (nay thuộc Mân Thái, thành phố Đà Nẵng) nhiều đại tự, câu đối, trong đó có câu đối:
- Khởi ư Lê tiền, phá Tống địch, ngự Tây phiên, định an thiên hạ,
Hưng vu Lê hậu, phạt Minh cừu, bình Chiêm tặc, ưu ái thần dân .
(Khởi nghiệp từ Tiền Lê, phá giặc Tống, đánh phía tây giữ yên thiên hạ
Nối tiếp ở Hậu Lê, trừ quân Minh, dẹp vua Chiêm, yêu quí thần dân)
Hy vọng vấn đề sẽ được thời gian làm sáng tỏ thêm.
Tằng tổ (cố) ngài húy là Hối, người phủ Thanh Hóa. Một hôm (cụ Hối) đi chơi qua Lam Sơn, thấy đàn chim bay liệng vòng quanh dưới núi Lam Sơn, giống như đám người tụ họp. Ngài nói rằng: "Đây là chỗ đất tốt", nhân dời nhà đến ở tại đó. Được 3 năm trở nên giàu có, con cháu ngày thêm đông, tôi tớ ngày thêm nhiều, sau này dựng nước mở đất, thực bởi nền móng ở chốn này. Từ đó, đời đời cầm đầu một phương.
"Tổ phụ (ông) nhà vua húy là Sanh (thường đọc là Đinh), nối dõi nghiệp nhà, theo chí người trước, gia thuộc tới hơn nghìn người.
" Tổ mẫu (bà) của nhà vua họ Nguyễn, tính hiền hậu, sinh được 2 con, đầu là Tòng, thứ là Khoáng, tức là thân phụ của nhà vua. Người có tính hòa thuận hiền từ, thích làm việc thiện, hậu đãi khách, coi dân các làng lân cận như trong một nhà, vì thế ai cũng cảm ơn mến nghĩa.
"Thân mẫu (mẹ) nhà vua họ Trịnh, húy là Thương, chăm lo đạo vợ, hòa thuận buồng the, cửa nhà này càng thịnh vượng. Bà sinh ba con trai: Trưởng là Học, giữa là Trừ, nhà vua là út.
" Người con trưởng nối nghiệp ông cha, không may mất sớm.
"Nhà vua vâng mệnh ông cha, rất mực cẩn thận, tuy gặp buổi loạn to mà chí càng thêm vững. Giấu mình ở núi Lam Sơn, làm nghề cày cấy. Vì căm giận bọn cường tặc tàn ngược nên càng chuyên tâm nghiên cứu sách thao lược và dốc hết của nhà để hậu đãi tân khách..." (1)
Có lẽ trên đây là tài liệu sớm nhất và chính xác nhất chép về Lê Thái tổ, cho nên về sau, Đại Việt sử ký toàn thư, Đại Việt thông sử (Lê Quý Đôn) v.v... đều phải dựa vào những tư liệu ấy là chính. Đến bộ sử đồ sộ với nhiều khảo đính công phu Việt sử thông giám cương mục căn bản cũng chỉ dựa theo tài liệu cũ.
Nói cho đúng, các sách sử có bổ sung thêm một chi thiết: Cụ Lê Hối nguyên ở thôn Như áng (phía tây núi Lam) một hôm đi chơi qua Lam Sơn thấy đàn chim bay lượn... Rất tiếc, thôn Như áng chỉ là một địa danh, không cung cấp được gì thêm về dòng họ của Lê Hối.
Lê triều ngọc phả là tập hợp phả ký được biên soạn dưới triều Lê Hiển tông (1740 -1786), có bài "Ngự chế ngọc phả ký" (tựa) của Lê Hiển tông, ghi ngày Đông chí, tháng 11 năm Cảnh Hưng thứ 41 (1780). Nhà vua nói rõ lý do biên soạn lại ngọc phả:
"Trẫm kế nối chính thống các đời trước, công tích các đời chưa từng một ngày nào quên, vẫn thường xem đọc những tập phả hệ đã có. Gần đây đọc những ghi chép cũ của các bậc hương thân, tham khảo với nguyên cảo để ở đầu giường, gồm cả những bản riêng, thấy có những sai khác, bèn thường sai các gia thần khảo cứu, hiệu chỉnh, biên tập, sao cho được toàn bích để ơn đức cao dày của các bậc tổ triệu tông bồi, cơ nghiệp to tát của các bậc thần truyền thánh kế ngày càng được sáng tỏ mãi mãi..."
Cuối tập Lê triều ngọc phả lại có bài "Bạt" của nhóm biên soạn vâng sắc chỉ vua Lê Hiển tông
"Kính nghĩ: Hoàng đế bệ hạ kế nối cơ nghiệp, kính theo nếp trước, nơi ngự án thường vẫn có sách Quốc phả, lại thường tập hợp các sách dã sử để tham khảo rồi ủy thác cho bề tôi sửa chữa, biên soạn..." Dưới bài "Bạt" ghi "ngày 28 tháng Mạnh Xuân (tháng giêng) năm Cảnh Hưng thứ 45" (1974) và danh sách những người tham gia việc biên soạn:
Hương Lĩnh bá, thần là Nguyễn Hài phụng biên tập,
Lương Sơn bá, thần là Đặng Trọng Viên phụng khảo hiệu,
Dương Thái bá, thần là Phạm Nguyễn Doãn phụng đính bổ,
Tham Nghĩa (?) thần là Nguyễn Huyền phụng tu soạn. (2)
Nội dung Ngọc phả so với chính sử, chỉ khác ở chỗ có rất nhiều truyền thuyết, huyền thoại nhằm đề cao hoàng đế Lê Lợi.
Về nguồn gốc dòng họ Lê Lợi, phả ký cũng không cho biết gì thêm.
Năm 2001, Nhà xuất bản Đà Nẵng phát hành cuốn sách "Nhân vật họ Lê trong lịch sử Việt Nam" của Phạm Ngô Minh - Lê Duy Anh, có một đoạn rất đáng chú ý:
"Từ đời Lê Đại hành hoàng đế Lê Hoàn truyền nối nhiều đời, đến cụ Lê Thứ (hay Thú - còn có tên Lê Mỗi).
"Cụ tổ Lê Thứ (Lê Mỗi) sinh ra cụ Lê Hối
"Cụ cố Lê Hối sinh ra cụ nội Lê Đinh (hay Thinh)
"Cụ Lê Đinh (Thinh) sinh là Lê Tòng và Lê Khoáng.
"Cụ Lê Khoáng sinh ra 6 người con: Ba trai, ba gái.
Ba người con trai:
1 - Lê Học (2 con trai : Lê Học và Lê Phước An)
2 - Lê Trừ (3 con trai: Lê Khôi, Lê Khương (tổ vua Lê Anh tông thời Lê Trung hưng), Lê Khiêm. Theo gia phả dòng họ Lê Tư Tề (bị trất ngôi) còn có người con thứ là Lê Đạo.
3 - Lê Lợi: (2 con trai là Tư Tề và Nguyên Long và 2 con gái là Liễu Hạnh công chúa và Trang tử công chúa)
"Và ba người công chúa: Ngọc Tá, Ngọc Vinh, Ngọc Tiên..."
Như vậy, qua tài liệu trên, chúng ta được biết thêm 2 điều quan trọng:
a - Triệu tổ của dòng họ Lê Lợi là Lê Thứ tức Mỗi. Cụ Thứ sinh ra cụ Hối. Vốn ở thôn Như áng, đến đời cụ Hối mới chuyển đến Lam Sơn. Nhưng tại sao các sử sách phổ biến chỉ chép từ cụ Lê Hối? Chắc sinh thời, Lê Lợi phải biết cụ Lê Thứ, vì cụ này đến Lê Lợi chỉ mới đời thứ 5. Thời xưa, các cụ kết hôn rất sớm thường dưới 18 tuổi, nên đẻ con cũng rất sớm, cho nên trong xã hội không hiếm gia đình "ngũ đại đồng đường" (năm đời cùng chung sống) gia đình "Tứ đại đồng đường " (bốn đời cùng chung sống) thì tương đối phổ biến. Tổ tiên Lê Lợi đều làm nghề sư công (ông thầy) có chữ nghĩa, không thể không ghi chép về dòng họ mình. Bản thân Lê Lợi cũng không thể không biết về nguồn gốc, lai lịch tổ tiên mình. Nhưng ông không nói vì không muốn nói hoặc không cần nói hay không cho phép nói về quãng thời gian trước Lam Sơn, cho nên từ Lam Sơn thực lục soạn lúc ông đang trị vì, đến Văn bia Vĩnh Lăng, tiếp theo là nhiều sử sách mang tính chính thống đều chép giống nhau. Điều ghi chép trên cho biết thêm rằng trên cụ Lê Hối là cụ Lê Thứ và chính cụ Thứ là Triệu tổ, còn cụ Hối là tằng tổ, do căn cứ vào nguồn tài liệu khác; những gia phả của các chi phái hoàng tộc nhà Hậu Lê được lưu giữ ở tỉnh Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng, vùng trung tâm của xứ Thuận Quảng xưa.
Năm 1470, Lê Thánh tông tiến quân vào phía nam trấn áp người Chiêm quấy rối biên thùy, đổi đặt xứ Thuận Quảng làm thừa tuyên Quảng Nam. Khi đạo quân rút về miền Bắc, nhà vua để lại một số tướng lĩnh, văn chức làm nhiệm vụ cái quản miền đất mới, ổn định, giúp dân khai hoang phục hóa, trong đó có những hoàng thân quốc thích sau này là khởi tổ của những chi phái nổi tiếng như Lê Tấn Triều, Lê Tấn Trung, con trai vua Lê Thái tông và bà Ngô Thị Ngọc Xuân tức Thung (chị ruột Ngô Thị Ngọc Dao đẻ ra Lê Thánh tông). Các chi phái họ Lê ở Quảng Nam hiện còn truyền lại nhiều gia phả, như Hoàng Lê ngọc phả, gia phả dòng Tư Tề (con trưởng Lê Lợi), gia phả dòng Lê Khiêm, v.v... Nói chung các gia phả đều ghi rõ nguồn gốc, thế thứ, có gia phả ghi chép ngay từ thời mới định cư (1471) như phả tịch của Cao thượng tổ Lê Hoành, sao lại năm 1907, đời vua Duy Tân, chép rất cụ thể con cháu ông tới 14 người đều trở thành tiền hiền ở Quảng Nam, Quảng Ngãi. Căn cứ gia phả và sự thờ tự ở nhà thờ đại tôn họ Lê, chúng ta có thể tin cụ Lê Thứ chính là Triệu tổ, tức vị tổ đời thứ năm của Lê Thái tổ. Vị tổ này chỉ được thờ ở từ đường riêng của dòng tộc họ Lê, không được thờ ở nhà Thái miếu Đông Kinh và Lam Kinh, nên sử sách không ghi chép (Vì Lê Thái tổ chỉ truy phong đến tổ ba đời).
Vậy, trên cụ Lê Thứ là những ai?
Các tài liệu gia phả của các chi phái Lê hoàng tộc ở Quảng Nam - Đà Nẵng chỉ cho biết đại lược: Lê Hoàn sinh hơn 10 con trai, một người con thứ tư Lê Long Mang trấn trị đất Thanh Hóa, truyền nối nhiều đời sinh ra Lê Thứ. Tại tổ đình Lê tộc, xây dựng phía nam Sơn Trà (nay thuộc Mân Thái, thành phố Đà Nẵng) nhiều đại tự, câu đối, trong đó có câu đối:
- Khởi ư Lê tiền, phá Tống địch, ngự Tây phiên, định an thiên hạ,
Hưng vu Lê hậu, phạt Minh cừu, bình Chiêm tặc, ưu ái thần dân .
(Khởi nghiệp từ Tiền Lê, phá giặc Tống, đánh phía tây giữ yên thiên hạ
Nối tiếp ở Hậu Lê, trừ quân Minh, dẹp vua Chiêm, yêu quí thần dân)
Hy vọng vấn đề sẽ được thời gian làm sáng tỏ thêm.
Bình Định Lê Gia
0 nhận xét:
Đăng nhận xét